Х.Галымбек: Хүхрийн хэмжээ хүний бие сөргөөр нөлөөлөх хэмжээнд хүрээгүй
“Евро5” нэрээр худалдаж байгаа шатахууны хүхрийн хэмжээ хэвийн байдлаас 20 дахин их өндөр байна--Сүүлийн үед олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр агаар дахь хүхэр хүлцэх хэмжээнээс давлаа гэсэн мэдээлэл гарах боллоо. Нөгөө талаар иргэдэд энэ талын мэдээлэл хомс байгаа нь ажиглагдаж байна. Үүнд мэргэжлийн хүний хувьд тайлбар өгөөч?
-Нийслэлийн хэмжээнд агаарын чанарыг тогтмол хэмждэг 16 суурин станц байдаг. Үүнээс тав нь манай байгууллагад, Цаг уур орчны шинжилгээний газарт 11 нь харьяалагддаг. Нэг нь АНУ-ын Элчин сайдын яамны хашаанд бий. Тэгэхээр хүхрийн тухай ярихаасаа өмнө өмнөх жилүүдэд ямар үзүүлэлттэй байсан бэ гэдэг тоог авч үзэх нь зүйтэй. Өнгөрөгч сарын эхний хагасын байдлаар агаар дахь хүхрийн хэмжээ 13 нэгжээр өссөн байна. Харин РМ2.5 тоосонцор 2.5 дахин буурсан, РМ 10 тоосонцор 80 нэгжээр буурсан үзүүлэлттэй. Үүнээс цаашлаад хүхрийн хэмжээг судлахад 2018 оны зуны байдлыг өнгөрсөн зунтай харьцуулахад 4-5 дахин өссөн байна. Гэтэл энэ үед нийслэлчүүд сайжруулсан түлш хэрэглэж эхлээгүй байсан үе.
-Тэгвэл хүхрийн хэмжээ ихсэх болсон шалтгаан нь юу байна гэсэн дүгнэлтэд хүрэв?
-Хүхрийн давхар исэл бүтээгдэхүүний шаталтаас үүсдэг. Өөрөөр хэлбэл шатаж байгаа бүтээгдэхүүнд хүхэр агуулагдаж байдаг гэсэн үг. Гэтэл нийслэлийн иргэд зун гал бараг түлээгүй. Ахуйн хэрэглээндээ ч шатах, ноцох зүйл ашигладаггүй гэхэд болно. Мэдээж том оврын станцууд түлш хэрэглэнэ. Энэ нь одоогийнхтой адил өндөр хүчин чадлаар ажиллахгүй. Тэгэхээр хүхэр ялгаруулж байгаа хүчин зүйл нь станц, автомашин гэж үзэхээс өөр үндэслэлгүй. Үүнийг батлах хэд хэдэн баримт хэлж болно. Тухайлбал нийслэлд жилд 40 мянган автомашин нэмэгдэж байна. Үүний 88 хувь нь 10 буюу түүнээс дээш жил насжилттай. Үүнээс гадна автомашинд хэрэглэж байгаа шатахууны чанарт гол асуудал байгаа юм. “Евро5” гэж бидний худалдан авч хэрэглэдэг шатахууныг японы хөндлөнгийн лабораторид шинжлүүлэхэд маш муу үзүүлэлтэй гарсан. Хүхэрийн хэвийн хэмжээ нь 10 РРМ байх ёстой бол манай зах зээл дээр байгаа шатахуунаас 200 РРМ илэрсэн. Өөрөөр хэлбэл зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс 20 дахин өндөр байна гэсэн үг. Хамгийн сайн гэсэн шатахууныг шинжлүүлэхэд ийм үзүүлэлттэй гарч байгаа юм чинь доогуур үзүүлэлттэй шатахуунаас хүхрийн хэмжээ ямар гарахыг барагцаалах боломж үнэндээ алга байна. Энгийн ухаанаар бодоход “Евро2” төрлийн шатахуунд хүхрийн хий бүр ч их байгаа гэдэг нь ойлгомжтой.
-Та яриандаа “Зөвшөөрөгдөх хэмжээ” гэж дурдсан. Энэ тухай дэлгэрэнгүй тайлбарлаач…?
-Яг энэ тал дээр БНХАУ, АНУ-ын мөрддөг стандартыг өөрийн улстай харьцуулж үзье. Манай улсад 24 цагийн дундаж нь нэг шоо.метрт 50 микрограмм, хятад мөн ялгаагүй. Харин АНУ-ын нэг шоо.метрт 89 микро грамм байдаг. Өөрөөр хэлбэл бидний хүлээн зөвшөөрөөд байгаа стандартаас бараг хоёр дахин өндөр байгаа биз. Түүнийгээ Америкчууд хүлцэх хэм хэмжээ гэж үзэж байгаа. Тэгэхээр манай стандарт чанга санагдахгүй байна уу.
-Тийм байж магадгүй.
-Ер нь стандартыг тогтоохдоо эдийн засгийн чадавхи, хүний биед сөргөөр нөлөөлөхгүй байх, цаашид хэрэгжүүлэх арга хэмжээгээ төлөвлөх зэрэг байдлаар тогтоодог.
ДЭМБ-аас нэг шоо.метрт байх хүхрийн хэмжээг 20 микрограмм байлга гээд байгаа. Гэтэл АНУ үүнээс 4.5 дахин их байна. Хэрэв АНУ хүхрийн хэмжээгээ буулгавал бүх зүйлд нь сөргөөр нөлөөлнө. Мөн тус улс хүхрийн хийн хүний биед нөлөөлөх хэмжээг 797 микрограмм гэж үзэж байна. Энэ хэмжээгээр 24 цаг үргэлжилбэл хүний эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлнө гэсэн үг шүү дээ. Мэдээж эдийн засгийн чадавхи, чадамжаараа АНУ, Хятадтай бид өөрсдийгөө харьцуулж болохгүй. Гэхдээ хоёр дахин хатуу стандарттай байгаагаа эргэж харж, бодлогын төвшинд ярих цаг болсон.
-Хамгийн гол нь яг ямар нөхцөлд хүрч байж хүний биед сөрөг нөлөө үзүүлэх юм бэ гэдэг асуулт иргэдийн дунд чухал байна?
-Товчхондоо одоо байгаа хэмжээнээс 16 дахин өсөөд 24 цаг болсон тохиолдолд хүний биед сөргөөр нөлөөлнө. Бид бас нэг зүйлийг ойлгох хэрэгтэй. Түүхий нүүрсийг хориглосон гол шалтгаан нь үзэгдэх орчныг бууруулж, хүний биед хамгийн их хор нөлөөтэй РМ2.5 тоосонцорыг л багасгах зорилго тавьсан. Засгийн газрын 62 дугаар тогтоол гараад нэг жил болж байна, үр дүнг нь эхнээсээ мэдэрч байна. Мэдээж сайжруулах зүйл байгаа учраас тодорхой арга хэмжээг цаашид аваад явна. Бид өмнөх жилүүдэд өвөлдөө дунджаар нэг сая гаруй тонн түүхий нүүрс хэрэглэдэг байсан. Үүнтэй адил хэмжээтэй шахмал түлш хэрэглэнэ гэж үзвэл энэ сард багадаа 400 орчим мянган тонныг хэрэглэчихсэн байх ёстой. Гэхдээ шахмал түлш илчлэг өндөр учир хоёр дахин багыг хэрэглэх юм байна гэж тооцсон. Хүмүүсийн худалдан авалт, хэрэглээнд судалгаа хийж үзэхэд өдийд 460 орчим мянган тонн сайжруулсан түлш хэрэглэх юм байна гэж тооцоолсон. Гэтэл одоогийн байдлаар 140 орчим мянган тонн түлш хэрэглэсэн, оны эцэс гэхэд сайндаа 200 орчим мянган тонныг хэрэглэх байх. Эндээс харахад бидний түлшний хэрэглээ хоёр биш бүр гурав дахин буурчихаад байна.
-Түлшний хэрэглээ буурсан үзүүлэлт мэдээж сайн зүйл. Харин түүхий нүүрс, сайжруулсан түлш хоёрын хүхэр агуулах байдал ямар байдаг юм бэ?
-Түүхий нүүрсний хүхрийн хэмжээ 0.5 хувь, сайжруулсан түлшнийх ойролцоогоор 0.8 хувь байгаа. Тэгвэл бүгдээрээ сайжруулан түлшийг түүхий нүүрстэй харьцуулахад хоёр дахин их хүхрийн агууламжтай гэж төсөөлөн бодож тооцоо хийж үзье. Хэрэглэсэн хэмжээ нь гурав дахин бага байхад түүхий нүүрснээс гарах хүхрийн хэмжээг яаж ч байсан гүйцэхээргүй байна тийм үү. Зөвхөн энэ жишээнээс харахад ч хүхрийн хэмжээ сайжруулсан түлшнээс биш гэдэг нь батлагдаж байна.
-Таны ярианаас үзэхэд манай улс цаашид хүхрийн хий ихээр ялгаруулаад байгаа шатахуун, хуучин автомашинуудыг яах вэ гэдэг асуулттай тулгарах нь гарцаагүй санагдаж байна. Мэргэжлийн байгууллагын зүгээс та бүхэн холбогдох яам, салбарт нь энэ тухай зөвлөмж хүргүүлдэг үү?
-2017 онд Агаар орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хөтөлбөр батлагдсан. Үүний дагуу бүх цогц арга хэмжээ авахаар тусгагдсан. Хэрэгжүүлэгч нь Орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хороонд зангидагдаж байгаа. Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд бүх л салбарын байгууллагууд оролцох ёстой.
-Хүхэрлэг хийг саармагжуулах арга байна уу?
-Цахилгаан станц болон ахуйн хэрэглээнд хэрэглэж байгаа түлшинд шохой хольвол буурдаг. Автомашинд бууруулах ямар арга байхгүй. Тиймээс евро5 стандартын шатахууныг л хэрэглэх хэрэгтэй. Манайд зах зээл дээр байгаа шатахуун нь “евро5” гэж байгаа боловч бодит байдалд стандартаа хангахгүй байгааг дээр хэлсэн. Үүнд цаашид анхаарах шаардлага бий.
Ярилцсанд баярлалаа.
Эх сурвалж: Өнөөдөр сонин
